Ciśnienie w instalacji CO

Funkcjonującą instalację centralnego ogrzewania możemy śmiało porównać z układem krwionośnym człowieka. Podobnie jak w naszym organizmie, gdzie niewłaściwe krążenie może być przyczyną wielu problemów zdrowotnych, tak w systemie grzewczym ciśnienie w instalacji CO pełni rolę kluczową. Jego prawidłowa wartość jest niezbędna dla stabilnego i efektywnego działania całego systemu, a wszelkie odchylenia od normy – czy to zbyt niskie, czy zbyt wysokie – nieuchronnie prowadzą do usterek, zapowietrzania lub przekraczania dopuszczalnej granicy obciążeń, potencjalnie paraliżując komfort cieplny w Twoim domu.

Lata obserwacji i tysiące serwisowanych systemów grzewczych pozwalają nam spojrzeć na zagadnienie ciśnienia w instalacji centralnego ogrzewania z szerszej perspektywy. Zebraliśmy dane dotyczące najczęściej zgłaszanych problemów, gdzie ciśnienie instalacji odgrywało kluczową rolę. Poniższa tabela przedstawia przybliżony rozkład przyczyn wezwań serwisowych związanych z nieprawidłowym ciśnieniem w typowych instalacjach domowych:

Analiza tych danych jasno wskazuje, że zdecydowana większość problemów związanych z ciśnieniem w instalacji centralnego ogrzewania wynika albo z fizycznego ubytku czynnika grzewczego (wody), albo z defektów kluczowych elementów systemu zabezpieczającego i stabilizującego, takich jak naczynie wzbiorcze. Zrozumienie tych podstawowych zależności jest pierwszym krokiem do zapewnienia bezproblemowej pracy ogrzewania na lata.

Jakie powinno być prawidłowe ciśnienie w instalacji CO?

Ustalenie właściwego ciśnienia w instalacji centralnego ogrzewania to jeden z fundamentów jej poprawnej pracy. Podstawowa zasada jest prosta: ciśnienie to musi być wystarczająco wysokie, aby czynnik grzewczy (zazwyczaj woda) dotarł do najwyżej położonych punktów systemu, a jednocześnie na tyle niskie, by nie przekroczyć dopuszczalnych limitów bezpieczeństwa poszczególnych komponentów, zwłaszcza kotła i armatury.

Pierwszym i najważniejszym źródłem informacji o optymalnym ciśnieniu roboczym jest zawsze dokumentacja techniczna Twojego kotła grzewczego oraz karty techniczne innych kluczowych urządzeń w instalacji, takich jak naczynie wzbiorcze. Producenci podają tam zakresy pracy oraz maksymalne dopuszczalne wartości, których absolutnie nie wolno przekraczać. Ignorowanie tych danych to proszenie się o poważne kłopoty.

W przypadku typowych domowych instalacji centralnego ogrzewania, zwłaszcza tych z kotłami kondensacyjnymi czy gazowymi, często spotykaną wartością maksymalnego ciśnienia roboczego jest około 3 bar. Jednak ciśnienie roboczego instalacji, które widzimy na co dzień na manometrze, powinno być znacznie niższe, oscylując zazwyczaj w przedziale od 1.0 do 2.0 bar, mierzone w punkcie zasilania kotła, przy systemie całkowicie wychłodzonym (np. temperatura wody około 20-25°C).

Precyzyjne ustalenie wymaganego ciśnienia na zimnym systemie wymaga uwzględnienia wysokości słupa wody. Na każde 10 metrów wysokości, ciśnienie statyczne wody zwiększa się o około 1 bar. Zatem w dwukondygnacyjnym domu, gdzie najwyższy grzejnik lub punkt instalacji znajduje się na przykład 6 metrów nad kotłem, minimalne ciśnienie statyczne w kotle musi wynosić co najmniej 0.6 bar (6m / 10m/bar = 0.6 bar).

Aby system działał poprawnie, szczególnie w kontekście zapobiegania zasysaniu powietrza przez odpowietrzniki (często automatyczne) znajdujące się w najwyższych punktach, musimy zapewnić tak zwane nadciśnienie w każdym punkcie instalacji, nawet tym najwyższym. Standardowo przyjmuje się dodatek około 0.3-0.5 bar ponad minimalne ciśnienie statyczne. Zatem dla naszego domu z 6 metrami wysokości, minimalne ciśnienie na zimnym kotle powinno wynosić co najmniej 0.6 bar (statyczne) + 0.3 bar (nadciśnienie) = 0.9 bar. Zalecamy jednak utrzymywanie komfortowego zapasu, celując w przedział 1.2 - 1.8 bar na zimnym systemie, w zależności od wysokości budynku.

To właśnie to ciśnienie na "zimnym" systemie jest naszą bazą. Kiedy system grzewczy zaczyna pracować, woda podgrzewa się i zwiększa swoją objętość. Wzrost temperatury z 20°C do typowych 50-70°C powoduje znaczące rozszerzenie wody (o około 2-3% dla typowych zakresów temperatur roboczych). Bez odpowiedniego zabezpieczenia, ta zwiększona objętość spowodowałaby gwałtowny wzrost ciśnienia, zagrażający integralności systemu.

Rolę bufora pochłaniającego wzrost ciśnienia pełni naczynie wzbiorcze (czasem nazywane naczyniem przeponowym lub ekspansyjnym). Jest to zamknięty zbiornik przedzielony elastyczną przeponą, po jednej stronie znajduje się azot lub powietrze pod określonym ciśnieniem (ciśnienie wstępne), po drugiej - woda z instalacji. Gdy woda w systemie się rozszerza, wciska się do naczynia wzbiorczego, uginając przeponę i sprężając gaz, co ogranicza wzrost ciśnienia w całej instalacji.

Ważne jest, aby ciśnienie wstępne w naczyniu wzbiorczym było prawidłowo ustawione, zazwyczaj na wartość odpowiadającą minimalnemu ciśnieniu statycznemu w punkcie instalacji, w którym naczynie jest podłączone (często jest to blisko kotła, więc przyjmuje się ciśnienie odpowiadające wysokości najwyższego punktu plus niewielki zapas, np. 0.8-1.0 bar dla naszego przykładowego domu). Jeśli ciśnienie wstępne jest zbyt niskie, naczynie wypełnia się wodą za wcześnie; jeśli zbyt wysokie lub gazu nie ma wcale (przebicie przepony), naczynie nie spełnia swojej roli, a ciśnienie w systemie szybko rośnie podczas pracy.

Przy prawidłowo dobranej i działającej instalacji, wzrost ciśnienia instalacji podczas pracy z 20°C do 60-70°C powinien wynosić typowo 0.3 do 0.8 bar. Jeśli wzrost ten jest znacznie wyższy (np. o ponad 1.0 bar) lub osiąga punkt aktywacji zaworu bezpieczeństwa (np. 3 bar), jest to wyraźny sygnał problemu, najczęściej z naczyniem wzbiorczym.

Regularne sprawdzanie ciśnienia w instalacji CO, zarówno gdy system jest zimny, jak i po osiągnięciu temperatury roboczej, pozwala monitorować kondycję naczynia wzbiorczego oraz szczelność całego systemu. Jest to prosta czynność, która może zapobiec wielu kosztownym awariom i zapewnić spokój ducha podczas sezonu grzewczego.

Manometr, czyli wskaźnik ciśnienia, znajduje się zazwyczaj na panelu sterowania kotła lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie. W starszych instalacjach lub na grzejnikach (rzadziej), można spotkać dodatkowe wskaźniki. Regularny rzut oka na ten prosty przyrząd powinien stać się nawykiem dla każdego właściciela domu.

Skutki i przyczyny niskiego ciśnienia w instalacji CO

Niskie ciśnienie w instalacji CO to bodaj najczęstsza bolączka użytkowników systemów grzewczych, a jednocześnie sygnał ostrzegawczy, którego nigdy nie należy ignorować. Jego konsekwencje mogą wahać się od drobnych niedogodności po poważne i kosztowne uszkodzenia, paraliżujące cały system ciepłowniczy w domu.

Pierwszym i często odczuwalnym skutkiem zbyt niskiego ciśnienia jest nierównomierne grzanie grzejników, a w skrajnych przypadkach całkowity brak ciepła w niektórych pomieszczeniach, zwłaszcza tych na wyższych kondygnacjach lub najdalej oddalonych od kotła. Dzieje się tak, ponieważ pompa obiegowa w kotle lub na instalacji ma trudności z przetłoczeniem czynnika grzewczego na wymaganą wysokość i odległość, gdy ciśnienie w systemie jest poniżej wartości koniecznej do pokonania oporów przepływu i różnicy wysokości.

Poniżej pewnego krytycznego poziomu, typowo ustawionego na wartość od 0.5 do 0.8 bar (dokładną wartość można sprawdzić w instrukcji kotła), większość nowoczesnych kotłów grzewczych po prostu przestaje pracować. Są one wyposażone w presostaty (czujniki ciśnienia), które wykrywają spadek poniżej bezpiecznego minimum i blokują działanie palnika, wyświetlając na panelu sterowania komunikat o błędzie (często oznaczany jako błąd niskiego ciśnienia, np. F1, E02, 24, 28, w zależności od producenta). To mechanizm zabezpieczający pompę przed pracą "na sucho" i przegrzaniem, ale dla użytkownika oznacza brak ogrzewania i ciepłej wody.

Długotrwale utrzymujące się zbyt niskie ciśnienie instalacji może również prowadzić do przyspieszonej korozji. Dzieje się tak, ponieważ spadki ciśnienia często wymuszają konieczność częstego uzupełniania wody z sieci wodociągowej. Świeża woda sieciowa jest zazwyczaj nasycona tlenem, a wprowadzanie tego tlenu do zamkniętego systemu grzewczego sprzyja powstawaniu rdzy wewnątrz rur, grzejników i kotła. Produkty korozji (mul) mogą z kolei osadzać się w pompach, zaworach i wymiennikach ciepła, zmniejszając ich wydajność, powodując hałas i w ostateczności prowadząc do awarii.

Teraz przejdźmy do przyczyn, dla których ciśnienie w instalacji CO może spadać. Najbardziej prozaiczną, choć na szczęście coraz rzadszą przyczyną w nowoczesnych systemach, jest po prostu wyciek czynnika grzewczego. System grzewczy jest z założenia szczelny, ale połączenia gwintowane, uszczelki, zawory grzejnikowe, miejsca przejść rurowych przez przegrody, a nawet same grzejniki czy rury, mogą z czasem stać się nieszczelne. Wyciek może być dramatyczny i od razu widoczny (kałuża wody), ale często jest to powolne kapanie lub nawet odparowywanie wody z gorącej powierzchni, niewidoczne gołym okiem, pozostawiające jedynie niewielkie zacieki lub nalot na rurach.

Szukanie takiego "mikro" wycieku może być frustrujące. Ciśnienie może spadać o 0.05 bar tygodniowo i trudno zlokalizować przyczynę bez specjalistycznego sprzętu. Pamiętam przypadek, gdzie po tygodniach poszukiwań okazało się, że powodem spadku ciśnienia była niewielka nieszczelność na odpowietrzniku ręcznym starego grzejnika ukrytego za zabudową meblową, gdzie woda kapała na beton i odparowywała, nie pozostawiając śladów widocznych od razu.

Inną powszechną przyczyną spadku ciśnienia, którą sami użytkownicy często nieświadomie wywołują, jest odpowietrzanie grzejników. Usuwanie zgromadzonego powietrza z grzejnika to oczywiście poprawna czynność, poprawiająca jego sprawność, ale jednocześnie oznacza to usunięcie pewnej objętości z systemu, która musi być uzupełniona wodą. Po odpowietrzeniu kilku grzejników, zwłaszcza w większej instalacji, spadek ciśnienia na manometrze jest zjawiskiem normalnym i wymaga ponownego uzupełnienia systemu do prawidłowego poziomu.

Bardzo ważną przyczyną niskiego ciśnienia, o której często zapominamy lub nie rozumiemy jej mechanizmu, jest usterka naczynia wzbiorczego. Choć kojarzy się je głównie z problemami zbyt wysokiego ciśnienia podczas pracy, wadliwe naczynie może być również odpowiedzialne za niskie ciśnienie na zimnym systemie, jeśli po rozgrzaniu i schłodzeniu systemu ciśnienie spadnie poniżej normy. Dzieje się tak, ponieważ jeśli gazowe ciśnienie wstępne w naczyniu jest zbyt niskie lub gaz całkowicie uleciał (pęknięcie przepony, nieszczelność wentyla), naczynie nie jest w stanie "wypchnąć" wody z powrotem do systemu, gdy ten się schładza, powodując niepotrzebne zużycie wody z sieci i potencjalne niedobory ciśnienia.

Problem z naczyniem wzbiorczym, np. przebita przepona, sprawia, że po stronie gazowej gromadzi się woda. Gdy system jest gorący i ciśnienie rośnie, naczynie nadal działa, ale gdy system stygnie, ciśnienie po prostu spada, bo nie ma sprężonego gazu, który by je podtrzymał. Po kilku cyklach grzewczych może to doprowadzić do poziomu zbyt niskiego dla pracy kotła.

Rzadsze przyczyny to między innymi wewnętrzne nieszczelności samego kotła (np. na wymienniku ciepła, gdzie woda z CO wycieka do kanalizacji poprzez system kondensacyjny) lub problemy z zaworem bezpieczeństwa, który mógł zostać uszkodzony i nieznacznie popuszcza wodę pod normalnym ciśnieniem, choć zazwyczaj kojarzymy ten problem z nadmiernym ciśnieniem.

Każdy spadek ciśnienia w instalacji CO poniżej zalecanej wartości, który nie jest jednorazowym efektem celowego odpowietrzenia grzejników, powinien zostać zdiagnozowany przez kwalifikowanego specjalistę. Dolewanie wody bez usunięcia przyczyny to jak jazda samochodem z migającą kontrolką oleju i dolewanie oleju zamiast naprawy wycieku – chwilowo rozwiąże problem, ale główna usterka pozostanie, a w dłuższej perspektywie doprowadzi do poważniejszej awarii. Poszukiwanie wycieku w zaawansowanej instalacji z ukrytymi rurami może wymagać nowoczesnych narzędzi, takich jak kamery termowizyjne (wyciek ciepłej wody) czy gaz śladowy (mieszanka azotu i wodoru, wykrywalna detektorami), których użycie oczywiście generuje koszty (np. badanie gazem śladowym dla domu ok. 100m2 może kosztować 500-1500 zł w zależności od regionu i złożoności instalacji), ale pozwala oszczędzić znacznie więcej na naprawach uszkodzeń wywołanych niskim ciśnieniem czy wymianie uszkodzonego korozją kotła.

Skutki i przyczyny wysokiego ciśnienia w instalacji CO

Problem zbyt wysokiego ciśnienia w instalacji centralnego ogrzewania, choć może wydawać się mniej oczywisty dla przeciętnego użytkownika niż brak ciepła spowodowany niskim ciśnieniem, stanowi równie poważne, a niekiedy nawet groźniejsze zagrożenie dla systemu grzewczego. Permanentnie wysokie lub gwałtownie rosnące ciśnienie to ciche wołanie o pomoc komponentów instalacji, sygnalizujące, że system pracuje na granicy swoich wytrzymałości, co zwiększa ryzyko nagłej i spektakularnej awarii.

Pierwszym i najbardziej bezpośrednim skutkiem osiągnięcia przez ciśnienie instalacji krytycznej wartości jest aktywacja zaworu bezpieczeństwa (PRV - Pressure Relief Valve). Jest to kluczowy element ochronny, zazwyczaj ustawiony fabrycznie na limit np. 3 bar w domowych kotłach gazowych czy olejowych, lub 2.5 bar w niektórych systemach z kotłami na paliwo stałe. Gdy ciśnienie osiągnie ten próg, zawór automatycznie otwiera się, upuszczając nadmiar wody z systemu, co objawia się wyciekiem (lub raczej wylewaniem) wody z rurki spustowej zaworu, która powinna być zawsze skierowana do bezpiecznego odpływu lub naczynia.

Jednorazowe, krótkotrwałe otwarcie zaworu bezpieczeństwa podczas napełniania gorącego systemu może być akceptowalne, ale częste aktywowanie się tego zaworu (syczenie, kapanie lub lanie się wody z rurki spustowej za każdym razem, gdy kocioł pracuje) to wyraźny sygnał permanentnego problemu z nadmiernym ciśnieniem. Zawór bezpieczeństwa to element działający w sytuacji awaryjnej. Częsta praca na progu zadziałania prowadzi do jego szybszego zużycia, co może skutkować ciągłym niewielkim wyciekiem wody nawet przy normalnym ciśnieniu, co z kolei może prowadzić do opisanych wcześniej problemów niskiego ciśnienia.

Stałe przebywanie instalacji pod podwyższonym ciśnieniem (np. powyżej 2.5 bar na zimnym systemie lub zbliżając się do 3 bar podczas pracy) przyspiesza zużycie wszystkich komponentów poddanych ciśnieniu. Uszczelnienia na połączeniach rur, zaworach, pompach, a nawet na wymienniku ciepła kotła, są projektowane do pracy w określonym zakresie ciśnienia. Ciśnienie wyższe niż nominalne zwiększa siłę parcia na te elementy, co może prowadzić do szybszego ich zużycia, deformacji lub rozszczelnienia. W skrajnych przypadkach może dojść do pęknięcia rury lub armatury, co skutkuje zalaniem pomieszczeń.

Przejdźmy do głównych przyczyn zbyt wysokiego ciśnienia w instalacji CO. Najczęstszym winowajcą, odpowiadającym za cykliczny wzrost ciśnienia podczas pracy kotła i jego spadek po wychłodzeniu (często nie do końca, utrzymując podwyższoną bazę), jest wadliwie działające lub źle dobrane naczynie wzbiorcze. Tak jak wspomnieliśmy, naczynie to pochłania rozszerzalność cieplną wody. Jeśli gazowa strona naczynia nie ma odpowiedniego ciśnienia (np. gaz uleciał lub jest go za mało), przepona nie ma możliwości ugięcia się i przyjęcia dodatkowej objętości wody. W efekcie, woda nie ma gdzie się podziać, a ciśnienie w zamkniętym systemie gwałtownie rośnie wraz ze wzrostem temperatury, aż do progu zadziałania zaworu bezpieczeństwa.

Badanie ciśnienia wstępnego w naczyniu wzbiorczym jest kluczowe. Jeśli sprawdzimy ciśnienie wentylem (przy instalacji spuszczonej do zera lub odizolowanej i lekko opróżnionej) i manometr wskaże 0 bar, to znaczy, że gaz uleciał. Czasami gaz jest, ale ciśnienie jest znacznie niższe niż wymagane (np. 0.4 bar zamiast 1.0 bar). Taki stan wymaga dopompowania gazu (powietrza lub azotu) do właściwej wartości. Jeśli po napompowaniu ciśnienie spada bardzo szybko, prawdopodobnie uszkodzona jest przepona lub sam wentyl, i naczynie wymaga wymiany. Pamiętam sytuację, gdy klient dzwonił z pytaniem, czemu mu co tydzień cieknie z rurki przy kotle, a na manometrze widzi 2.8 bar na gorącym systemie. Proste sprawdzenie wentyla naczynia wzbiorczego ujawniło, że zamiast gazu, wydostaje się woda – przepona była przebita. Koszt nowego naczynia wzbiorczego o pojemności 8-10 litrów to zazwyczaj 100-250 zł, plus koszt wymiany.

Drugą, równie częstą przyczyną wysokiego ciśnienia, zwłaszcza takiego, które jest podwyższone nawet na zimnym systemie, jest problem z pętlą napełniającą instalację. Jest to zazwyczaj zestaw dwóch zaworów (czasem z wbudowanym zaworem zwrotnym) i elastycznego wężyka lub stałe połączenie, które służy do napełniania systemu wodą z sieci wodociągowej. Normalnie, po napełnieniu instalacji do odpowiedniego ciśnienia, zawory te powinny być *całkowicie zamknięte*. Jeśli jeden z nich (lub oba) jest lekko otwarty, ciśnienie z sieci wodociągowej (zazwyczaj 3-6 bar) będzie "pchało" wodę do systemu grzewczego, podnosząc jego ciśnienie ponad normę, nawet gdy system jest zimny. Klasyczny błąd użytkownika - "zapomniałem zamknąć".

Czasem problem leży w samym zaworze pętli napełniającej, np. zanieczyszczenia dostały się pod grzybek zaworu, uniemożliwiając jego pełne zamknięcie, lub zawór jest po prostu uszkodzony. Zdarza się, że automatyczne napełniacze instalacji (występujące w bardziej zaawansowanych systemach) ulegną awarii i będą non-stop uzupełniać system, powodując wzrost ciśnienia.

Inne, rzadsze przyczyny obejmują problem z wymiennikiem płytowym w kotłach dwufunkcyjnych, gdzie dochodzi do wewnętrznego przecieku między obiegiem wody użytkowej (pod wysokim ciśnieniem sieciowym) a obiegiem grzewczym (pod niższym ciśnieniem instalacji CO). Powoduje to powolny, ale stały wzrost ciśnienia w obiegu grzewczym nawet przy wyłączonym kotle. Diagnoza takiego problemu wymaga sprawdzenia ciśnienia przy odłączonej od kotła pętli napełniającej i obserwacji jego zachowania.

Wysokie ciśnienie to nie żart. Działający zawór bezpieczeństwa to sygnał, że problem już jest. Ignorowanie go i notoryczne upuszczanie wody przez zawór może doprowadzić nie tylko do jego awarii, ale przede wszystkim do nadmiernego stresu dla całej instalacji. Taka sytuacja wymaga szybkiej interwencji specjalisty w celu zlokalizowania przyczyny – czy to uszkodzone naczynie, czy problem z pętlą napełniającą, czy też coś bardziej złożonego w samym kotle. Koszt wymiany naczynia wzbiorczego to jedno, ale koszty potencjalnego zalania domu przez pękniętą rurę czy wymiany zniszczonych przez nadmierne ciśnienie komponentów systemu mogą być wielokrotnie wyższe. Dlatego działanie na czas jest w tym wypadku kluczowe dla naszego portfela i bezpieczeństwa domu.

Jak kontrolować i korygować ciśnienie w instalacji CO?

Utrzymanie ciśnienia na odpowiednim poziomie w instalacji centralnego ogrzewania to niczym rutynowa kontrola lekarska – proste działania prewencyjne i monitorowanie mogą zapobiec poważnym chorobom systemu. Regularna kontrola i umiejętność dokonania drobnych korekt to klucz do długiej i bezawaryjnej pracy ogrzewania.

Podstawowym narzędziem kontroli jest manometr znajdujący się na kotle grzewczym lub w widocznym miejscu na instalacji. Jego odczyty dostarczają nam niezbędnych informacji o stanie ciśnienia w instalacji centralnego ogrzewania w danym momencie. Dobrym nawykiem jest sprawdzanie ciśnienia co najmniej raz w miesiącu w sezonie grzewczym, a także przed i po rozpoczęciu sezonu. Równie ważne jest sprawdzenie ciśnienia po wszelkich pracach przy instalacji, takich jak odpowietrzanie grzejników.

Odczytu ciśnienia dokonujemy w dwóch kluczowych momentach: po pierwsze, gdy system jest całkowicie zimny (temperatura wody bliska pokojowej, np. poniżej 30°C), oraz po drugie, gdy system pracuje i osiągnął temperaturę roboczą (np. 60-70°C). Pamiętajmy, że prawidłowe ciśnienie na zimnym systemie to nasza bazowa wartość (np. 1.2 - 1.8 bar dla domu piętrowego), a jego wzrost o typowo 0.3 - 0.8 bar przy pełnym nagrzaniu jest normalnym zjawiskiem, świadczącym o prawidłowym działaniu naczynia wzbiorczego. Duży skok ciśnienia lub brak jego wzrostu podczas grzania to sygnały ostrzegawcze.

Jeśli manometr wskazuje niskie ciśnienie (poniżej zalecanej wartości dla zimnego systemu), najprawdopodobniej musimy uzupełnić ubytek wody w instalacji. Do tego celu służy pętla napełniająca, zazwyczaj umieszczona w pobliżu kotła. Składa się ona z połączenia między instalacją CO a siecią wodociągową, zabezpieczonego dwoma zaworami (i często zaworem zwrotnym). Proces uzupełniania jest prosty: upewniamy się, że system jest względnie zimny, otwieramy powoli oba zawory pętli napełniającej, obserwując manometr. Kiedy ciśnienie osiągnie pożądaną wartość na zimnym systemie (np. 1.5 bar), *koniecznie zamykamy oba zawory szczelnie*. Powtarzanie tej czynności zbyt często (np. co tydzień czy codziennie) wskazuje na poważniejszy problem, jakim jest nieszczelność, i wymaga interwencji specjalisty, nie tylko dolewania wody.

W przypadku, gdy na manometrze widzimy wysokie ciśnienie, zwłaszcza takie, które osiąga próg zadziałania zaworu bezpieczeństwa (np. zbliża się do 3 bar podczas pracy) lub jest podwyższone nawet na zimnym systemie (np. powyżej 2.0 bar), musimy je skorygować i co ważniejsze, zdiagnozować przyczynę. Nigdy nie należy manipulować przy samym zaworze bezpieczeństwa (chyba że jest to planowana wymiana), aby obniżyć ciśnienie – zawór ten ma kluczową rolę ochronną. Bezpiecznym sposobem na obniżenie ciśnienia jest upuszczenie niewielkiej ilości wody z systemu poprzez odpowietrznik dowolnego grzejnika (najlepiej dolny zawór powrotny, jeśli instalacja na to pozwala, lub po prostu poprzez odpowietrznik, gdy grzejnik jest zimny). Wystarczy podstawić naczynie i odkręcić odpowietrznik kluczykiem (lub śrubokrętem), pozwalając wodzie wylecieć, aż ciśnienie spadnie do pożądanego poziomu na zimnym systemie. Pamiętajmy, aby robić to ostrożnie i powoli, obserwując manometr. Upuszczanie wody z gorącego systemu jest niewskazane ze względów bezpieczeństwa (ryzyko poparzenia) i technicznych (większa objętość wody).

Upuszczanie wody to tylko doraźna korekta. Jeżeli problem wysokiego ciśnienia powraca, niemal na pewno winę ponosi naczynie wzbiorcze (wymaga sprawdzenia i ewentualnie dopompowania lub wymiany) lub problem z pętlą napełniającą (wadliwy zawór zwrotny lub niezamknięte zawory). Sprawdzenie pętli napełniającej polega na upewnieniu się, że oba zawory są szczelnie zamknięte, a jeśli problem nadal występuje, może być konieczne sprawdzenie samego zaworu zwrotnego (jeśli występuje) lub jego wymiana. Koszt zaworu napełniającego to zazwyczaj kilkadziesiąt do kilkuset złotych, w zależności od typu.

Sprawdzenie i uzupełnienie ciśnienia wstępnego w naczyniu wzbiorczym to kluczowa czynność konserwacyjna, którą powinien wykonać wykwalifikowany serwisant co 1-2 lata, lub którą bardziej zaawansowany użytkownik może przeprowadzić sam. Wymaga to odcięcia naczynia od systemu (jeśli jest to możliwe, lub spuszczenia ciśnienia z całej instalacji do 0 bar), podłączenia do wentyla naczynia manometru do opon i sprawdzenia ciśnienia. Następnie należy je skorygować (np. pompką do roweru lub kompresorem) do wartości zalecanej (często 0.8 - 1.2 bar, zależnie od instalacji i kotła, podane w dokumentacji), a następnie przywrócić prawidłowe ciśnienie wody w systemie grzewczym.

Regularne przeglądy instalacji przez profesjonalnego instalatora, przeprowadzane na przykład raz w roku przed sezonem grzewczym, często obejmują kontrolę i korektę ciśnienia w instalacji CO, a także sprawdzenie stanu naczynia wzbiorczego. Koszt takiego podstawowego serwisu to typowo 200-500 zł, ale jest to inwestycja, która pomaga wykryć drobne problemy zanim przerodzą się w kosztowne awarie. Serwisant sprawdzi również wizualnie instalację w poszukiwaniu ewentualnych nieszczelności, co stanowi część strategii utrzymania prawidłowej, minimalnej rezerwy wodnej w instalacji, bez konieczności ciągłego uzupełniania.

Pamiętajmy też o prawidłowym odpowietrzaniu grzejników i całej instalacji po spuszczeniu wody (np. przy wymianie grzejnika czy konserwacji). Powietrze w systemie może nie tylko blokować przepływ ciepła, ale też gromadzić się w najwyższych punktach, utrudniając obieg wody i prowadząc do konieczności częstszego korygowania ciśnienia poprzez uzupełnianie wody, co jak już wiemy, przyspiesza korozję. Dbanie o prawidłowe odpowietrzanie to kolejny element utrzymania ciśnienia na odpowiednim poziomie i zapewnienia wydajności ogrzewania.

Samodzielne korygowanie ciśnienia poprzez dolewanie wody jest akceptowalne jako doraźne działanie w przypadku lekkiego spadku (np. po odpowietrzeniu jednego grzejnika). Jednak każdy znaczący lub powtarzający się spadek lub wzrost ciśnienia jest sygnałem, że coś jest nie tak i wymaga profesjonalnej diagnozy i naprawy. Znajomość tych podstawowych zasad kontroli i korekty pozwala użytkownikom instalacji CO reagować szybko i właściwie, zapewniając komfort cieplny i bezpieczeństwo w swoim domu.

Wykres przyczyn niskiego ciśnienia